Bankieren, zo mooi kan het zijn!

Jasper van Brakel (1974) ziet het bedrijfsleven bij uitstek als een geschikt middel om bij te dragen aan maatschappelijke vernieuwing. In 2018 werd hij ceo van het Amerikaanse RSF Social Finance. Met meer dan 1.900 cliënten en sinds 1984 een bedrag van meer dan 750 miljoen dollar aan leningen is RSF een schoolvoorbeeld van ethisch ‘bankieren’. Investeerders, spaarders en sociale ondernemers die geld nodig hebben, bepalen samen de prijs van het geld. Meer dan 70 procent van de gefinancierde projecten worden geleid door vrouwen. Een omgekeerd beeld van Wall Street.

“Een organisatie is niets anders dan een middel om boven het eigen ego te leren uitstijgen”

“De mensen die mij het meeste inspireren zijn degenen die een radicaal idee omhelzen dat het belang dient van de mens en de aarde en dat ook concreet weten uit te voeren. Ik houd ervan om hoogstaande idealen samen met anderen te transformeren in praktische oplossingen op de werkvloer. Alleen als we onze abstracte droombeelden kunnen vertalen in waarde-creatie voor alle betrokkenen, dan realiseren we echte verandering”, aldus Van Brakel die geboren en getogen is op het Brabantse land.

In 2008 verhuisde hij met zijn gezin naar de Verenigde Staten om Weleda Noord-Amerika te gaan leiden. “Weleda is een wereldwijd concern dat natuurzuivere, mens- en diervriendelijke verzorgingsproducten en geneesmiddelen produceert. De bedrijfsvoering staat volledig in het teken om bij te dragen aan de gezondheid van de aarde en haar bewoners. De grondstoffen zijn afkomstig van de biologisch-dynamische of biologische landbouw en uit in het wild verzamelde planten. Er wordt veel aandacht besteed aan klimaatneutraal ondernemen en om het energieverbruik, afval, milieuvervuiling en schadelijke stoffen te minimaliseren. Het bedrijf is opgericht in 1921 door Rudolf Steiner, de grondlegger van de antroposofie. De Nederlandse arts Ita Wegman was medeoprichter.”

ORGANISATIE-ONTWIKKELING

Een scherpe en integrale kijk op de wereld, onder meer te vinden in de antroposofie, is Van Brakel met de paplepel ingegoten. Van huis uit is hij bekend met de praktische toepassingen van de antroposofie. Denk aan de Vrije School die de vrije ontwikkeling van kinderen wil waarborgen, de geneeskunde die de kennis en praktijken van reguliere artsen wil verbreden met een integrale kijk op zowel de lichamelijke als geestelijke aspecten van het ‘mens-zijn’ en de biologisch-dynamische landbouw die zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen werkt en ervan uitgaat dat de aarde een levend wezen is, waarop de kosmos invloed heeft.

“Zoals dat wel vaker gaat tussen ouders en hun kinderen, moest ik in het begin niets hebben van het antroposofisch gedachtegoed. Wel koesterde ik van jongs af aan idealen over een betere wereld. Tijdens mijn studie bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam werd ik echter verrast door het openingswoord van Prof. Dr. Cees Zwart tijdens een hoorcollege over organisatieontwikkeling. Hij zei tegen een volle zaal economiestudenten: ‘U bent allemaal een beetje helderziend, alleen u bent het weer vergeten’. Dat maakte iets wakker in mezelf. Hij raadde me allerlei boeken over organisatieontwikkeling aan en zo ben ik via mijn studie toch terechtgekomen bij een holistische kijk op ondernemen en de samenleving. Een nieuwe cultuur van werken stond daarin centraal, menswaardig, rekening houdend met zowel de materiële als immateriële aspecten van het leven.”

SOCIALE DRIEDELING

In Nederland en Duitsland zijn Triodos Bank en GLS Bank mooie voorbeelden van banken als afspiegeling van het economische leven zoals beschreven in de sociale driedeling van Steiner. Steiner maakt namelijk onderscheid tussen het economisch leven, het rechtsleven en het culturele leven. Elk gebied heeft haar eigen wetmatigheden, ook al zijn ze met elkaar verweven. Als geld deze drie verschillende sectoren ondersteunt, draagt het bij aan een gezonde economie. Steiner spreekt koopgeld, leengeld en schenkgeld. Bij het kopen geven we geld aan een ander en verwachten we daar direct iets voor terug. Bij het lenen van geld verwachten we dat we er later iets voor terugkrijgen en ontstaat er een schuldverhouding en bij het schenken geven we geld en verwachten we niet dat we er iets voor terugkrijgen. Schenkgeld is van essentieel belang is om het culturele en geestelijke leven in de samenleving vitaal te houden.

“De sociale driedeling vind je volledig terug in het werk van RSF. Alhoewel we feitelijk geen bank zijn, doen we alles wat een ethische bank in essentie hoort te doen. We trekken enerzijds spaargeld en investeringsgeld aan en anderzijds verlenen we kredieten aan sociale ondernemers die actief werken aan het welzijn van mens, natuur en samenleving. Daarnaast faciliteren we het maatschappelijk leven met ‘schenkgeld’. In alles wat we doen willen we een katalysator zijn voor positieve impact op de kwaliteit van leven en zijn we gericht op de langetermijnwinst op sociaal, economisch en ecologisch gebied. Wij onderzoeken wat het betekent om een bijdrage te leveren aan een betekenisvolle economie gebaseerd op vrijgevigheid en onderlinge verbondenheid. Geld zien we als middel om een regeneratieve economie te bevorderen die economie, ecologie en investeringen met elkaar in harmonie brengt. Onze geldkeuzes hebben enorme invloed op de kwaliteit van ons leven.”

VAN EGO NAAR ECO

“Als we een aquarium met mooie vissen als een metafoor nemen voor een organisatie, dan zie je dat bij veel ondernemingen de meeste aandacht uitgaat naar de vissen, die goed bij elkaar moeten zwemmen en op tijd eten moeten krijgen. Ik kijk vooral naar de kwaliteit van het water. In essentie focus ik op een beweging van ‘ego naar eco’. Geld moet altijd een zinvolle betekenis dienen. Niet alleen op hoog niveau. Juist als de missie ook tot in de kleinste dingen binnen de organisatie tot uitdrukking komt, dan voedt dat een cultuur van mensen die niet alleen werken, maar ook de liefde zichtbaar maken in hun werk. Je kunt zulke mooie boeken lezen of theorieën of modellen aanhangen, maar het valt of staat met het welzijn en de intrinsieke motivatie van mensen.”